Prof. Dr. Uğur Batı, “Kusursuz Kararlar Vermek ve İkna Sanatı” adlı kitabına şu sözlerle başlıyor:
“İnsan beyninin elektriksel faaliyetlerini inceleyen farklı nörogörüntüleme teknolojiler ve bunlara bağlı yazılımlar, özgür irade var mı sorusunu bilim dünyasına armağan etti. Nobel Ödüllü ekonomist Daniel Kahneman birinci ve ikinci karar dairesi kavramlarını ortaya attı. Yapılan deneylerde biz henüz bir karar vermeden hemen önce beynimizde otomatik elektriksel aktiviteler olduğu tespit edildi. Bu durumda tüm karar süreçlerimizle ilgili tüm bilgiler sil baştan mı yazılacak?”
Kararlar, ikna, yaratıcılık, zekâ, öğrenme, gelişim, beyin, algı, zaman, sadakat, cazibe, umut ve daha pek çok kavram üzerine sorular sorup yanıtlar arayan Prof. Dr. Uğur Batı, “Tüm veriler günün en az yüzde 98’inde otomatik pilotta yaşadığımızı ve bu şekilde karar verdiğimizi gösteriyor” diyor.
“BİRİNCİ KARAR DAİRESİ HIZLI KARAR VERİR”
Beynin bir konfor sistemi olduğunu ve en kolay olanı tercih ettiğini ifade eden Uğur Batı, şunları söyledi:
“Bizim adımıza kararları o veriyor. Zor kararlar ancak irade ile mümkün oluyor. Birinci karar dairesi beynin limbik sistemi tarafından idare edilir. Limbik sistem beynin üst tarafını kaplayan korteksin tam altındadır. Birinci karar dairesi hızlı kararları verir, otomatiktir ve kaçamak yapmayı sever. Fazla düşünmez, hesap yapmaz, savsaklamaya yatkındır, sizi iplemez. O sebeple bu daireye hesap kitap gerektirmeyen işler havale edilir. Günlük yaşamımızdaki birçok rutin, beynin bu dairesi tarafından idare edilir. Mesela araba kullanmak veya yemek yemek bunlardandır. Yemek yerken yemeği nasıl yiyeceğinizi, hangi elinize alacağınızı, önce buruna mı yoksa ağza mı götürmeniz gerektiğini düşünmezsiniz. Bunları beyin bir defa öğrenir ve otomatik hale getirip hızlıca uygularken bir daha size sormaz. Beynin bu kısmına nefsanî beyin de diyebiliriz. Yani hızlıdır ve düşünmez. Hayattaki birçok kararımızın hızlı ve düşünmeden verilmesi gerekir ki bunu da nefsanî beyin yapar.”
“İKİNCİ KARAR DAİRESİ İYİ ÇALIŞANLAR ‘ZEKİ’ OLARAK TANIMLANIYOR”
“İkinci karar dairesi ise beynin ön tarafında olan prefrontal korteks tarafından idare edilir ve beynin bu dairesi gerçekten düşünerek tartarak en doğru kararı vermeye çalışır. O sebeple buraya gelen kararlar konsantrasyon, enerji, bilgi ve çoğu zaman da çaba gerektirir” diyerek sözlerini sürdüren Uğur Batı, “Mesela beyin ‘51×18=?’ sorusunu bu karar dairesine havale eder, çünkü birinci dairenin bunla başa çıkmasına ihtimal yoktur. Daha karmaşık matematik ve hesaplama problemleri de doğal olarak beynin bu dairesiyle ilgilidir. Bizim günlük hayatta ‘zeki’ diye tanımladığımız insanlar, beyinlerinin bu dairesi iyi çalışan insanlardır. Hayattaki birçok kararımız da beynin bu dairesi tarafından idare edilir. Okul, araba, bilgisayar seçimi gibi kararlar ciddiyet ve çaba gerektiren kararlardır. Beynin bu sistemine vicdani beyin diyebiliriz. Vicdan düşünmek ister, aldanmak istemez. IQ diye bilinen zekâ testleri beynin bu bölümünün kabiliyetini ölçer” açıklamasında bulundu.