Dünyada her insanın hiçbir ayrım yapılmaksızın kaliteli bir yaşam sürme hakkı vardır ve bunun için devletlerde, vatandaşlarının kaliteli bir yaşam sürmesi adına gereken şartların oluşabilmesi için kanun ve yönetmeliklerle düzenlemeler yaparlar.
Dünyada da sağlık ile ilgili tüm hukuki düzenlemeler esasında kendi sınıfında bu amacın gerçekleşmesini sağlayıcı kural ve tedbirler bütününü kapsamaktadır.
Hasta Hakları , temel insan hakları olan, yaşam hakkı ve yine aynı doğrultuda sağlık hakkı kavramlarından türeyen, ilginçtir, hastalar veya yakınları tarafından değil, bu hastaları tedavi etmeyi meslek edinmiş hekimler tarafından ortaya atılmış ve ilk olarak, 1977 yılında Amerikan Hastaneler Birliği tarafından yayınlanan Hasta Hakları Beyannamesinde kullanılan bir kavramdır.
Bu yıllarda doktrin ve tıp çevrelerinde değerlendirilmeye başlanmış ve nitekim 1981’de yayınlanan Lizbon Hasta Hakları Bildirgesi ile hasta hakkı kavramı dünya kamuoyunun gündemine alınmış olup, en son 2002 yılında yayınlanan Hasta Hakları Avrupa Şartı’nda, öncesinde daha dar bir çerçevede ele alınmış olmakla birlikte, koruyucu tedbirlerin alınması, erişim, bilgi edinme, rıza gösterme, özgür seçim yapma , özel yaşamın korunması ve gizlilik, hastanın zamanına saygı, kalite standartlarının izlenmesi, hasta güvenliği, yeniliklerden yararlanma, hastaların gereksiz acı ve sıkıntı çekmelerinden sakınılması, kişisel tedavi, şikayet ve tazminat olmak üzere 14 hasta hakkına ayrıntılı tariflerle yer verilmiştir.
Ülkemizde ise Hasta Hakları konusu başta Anayasamız olmak üzere, birçok Kanun, Tüzük ve Yönetmelikte dolaylı ve dağınık vaziyette yer almaktayken, nihayet 01.08. 1998 Tarihli Hasta Hakları Yönetmeliği ile tüm bu farklı mevzuatlarda yer alan düzenlemeler aynı metnin içine alınarak, bu konudaki mevzuat dağınıklığına son escort antalya verilmiştir.
Söz konusu Yönetmelik, dünyada ve ülkemizde değişen ve gelişen sağlık hakkı ve hasta hakları çerçevesinde 08.05.2014 Tarihinde yapılan önemli değişikliklerle de bugünkü halini almıştır. Dolayısıyla bu yönetmeliğin, ülkemizde hasta hakkı konusunda esas alınacak kurallar ve tedbirler bütünü olduğunu söylememek yanlış olmayacaktır.
Bu yönetmeliğe göre sağlık hizmetlerinin sunulması ve hasta haklarının gözetilmesi hususunda temel ilkeler şu şekilde sıralanmaktadır;
a) Bedeni, ruhi ve sosyal yönden tam bir iyilik hali içinde yaşama hakkının, en temel insan hakkı olduğu, hizmetin her safhasında daima göz önünde bulundurulur.
b) Herkesin yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkını haiz olduğu ve hiçbir merci veya kimsenin bu hakkı ortadan kaldırmak yetkisinin olmadığı bilinerek, hastaya insanca muamelede bulunulur.
c) Sağlık hizmetinin verilmesinde, hastaların, ırk, dil, din ve mezhep, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç ve ekonomik ve sosyal durumları ile sair farklılıkları dikkate alınamaz. Sağlık hizmetleri, herkesin kolayca ulaşabileceği şekilde planlanıp düzenlenir.
d) Tıbbi zorunluluklar ve kanunlarda yazılı haller dışında, rızası olmaksızın kişinin vücut bütünlüğüne ve diğer kişilik haklarına dokunulamaz.
e) Kişi, rızası ve Bakanlığın izni olmaksızın tıbbi araştırmalara tabi tutulamaz.
f) Kanun ile müsaade edilen haller ile tıbbi zorunluluklar dışında, hastanın özel hayatının ve aile hayatının gizliliğine dokunulamaz.
Yine söz konusu yönetmelik kapsamında hasta haklarını şu başlıklar halinde sıralamak doğru olacaktır;
*Sağlık Hizmetlerinden Faydalanma Hakkı
a- Her vatandaş adalet ve hakkaniyete uygun olarak koruyucu sağlık hizmetleri de dahil olmak üzere, tüm sağlık hizmetlerinden ihtiyaçlarına uygun olarak faydalanma hakkına sahiptir.
b- Hasta, sağlık hizmetlerinden nasıl faydalanabileceği konusunda bilgi isteme hakkına sahiptir.
c- Hasta; tabi olduğu mevzuatın öngördüğü usul ve şartlara uyulmak kaydı ile, sağlık kurum ve kuruluşunu seçme ve seçtiği sağlık kuruluşunda verilen sağlık hizmetinden faydalanma hakkına sahiptir.
d- Hastaya talebi halinde, kendisine sağlık hizmeti verecek veya vermekte olan tabiplerin ve diğer personelin kimlikleri, görev ve unvanları hakkında bilgi verilir. Mevzuat ile belirlenmiş usullere uyulmak şartı ile hastanın, kendisine sağlık hizmeti verecek olan personeli serbestçe seçme, tedavisi ile ilgilenen tabibi değiştirme ve başka tabiplerin konsültasyonunu istemek hakkı vardır.
e- Sağlık kuruluşunun hizmet verme imkanlarının yetersiz veya sınırlı olması sebebiyle sağlık hizmeti talebi zamanında karşılanamayan hallerde, hastanın, öncelik hakkının tıbbi kriterlere dayalı ve objektif olarak belirlenmesini istemek hakkı vardır.
f- Hasta, modern tıbbi bilgi ve teknolojinin gereklerine uygun olarak teşhisinin konulmasını, tedavisinin yapılmasını ve bakımını istemek hakkına sahiptir.
g- Teşhis, tedavi veya korunma maksadı olmaksızın, ölüme veya hayati tehlikeye yol açabilecek veya vücut bütünlüğünü ihlal edebilecek veya akli veya bedeni mukavemeti azaltabilecek hiçbir şey yapılamaz ve talep de edilemez.
h- Ötenazi yasaktır. Tıbbi gereklerden bahisle veya her ne suretle olursa olsun, hayat hakkından vazgeçilemez. Kendisinin veya bir başkasının talebi olsa dahil, kimsenin hayatına son verilemez.
i- Personel, hastanın durumunun gerektirdiği tıbbi özeni gösterir. Hastanın hayatını kurtarmak veya sağlığını korumak mümkün olmadığı takdirde dahi, ıstırabını azaltmaya veya dindirmeye çalışmak zorunludur.
*Hasta Haklarının Korunması
a- Mahremiyete Saygı Gösterilmesi
b- Rıza Olmaksızın Tıbbi Ameliyeye Tabi Tutulmama Hakkı
c- Bilgilerin Gizli Tutulması Hakkı
Av. Ömer Faruk KARAGÖZ